آفت بوم گردی در ایران؛ رشد قارچ گونه واحد های غیرمجاز
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، بوم‌گردی، به‌عنوان یکی از شاخه‌های نوظهور و پایدار صنعت گردشگری، به‌معنای سفر به مناطق طبیعی با هدف شناخت فرهنگ، آداب و رسوم، سبک زندگی و محیط زیست جوامع محلی است؛ سفری که نه‌تنها کمترین آسیب را به طبیعت وارد می‌کند بلکه به حفظ منابع زیستی، احیای سنت‌ها و بهبود معیشت جوامع روستایی کمک می‌کند. این نوع گردشگری به‌خلاف گردشگری انبوه، به‌دنبال تعامل سازنده با جامعه میزبان و حمایت از اقتصاد محلی است و به همین دلیل، در سال‌های اخیر جایگاه ویژه‌ای در سیاست‌گذاری‌های گردشگری پیدا کرده است.
در تقویم رسمی کشور، 31 اردیبهشت‌ماه به نام “روز ملی گردشگری و صنایع‌دستی” نام‌گذاری شده؛ فرصتی برای بازنگری در وضعیت صنعت گردشگری کشور و شناسایی ظرفیت‌ها، فرصت‌ها و موانع موجود در مسیر توسعه آن. بوم‌گردی به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم این صنعت، طی یک دهه گذشته رشد چشمگیری داشته است و امروز، هزاران واحد بوم‌گردی در سراسر ایران، میزبان گردشگران داخلی و خارجی‌اند. این واحدها با بازسازی خانه‌های سنتی و ارائه خدمات اقامتی در بستر فرهنگ بومی، نه‌تنها موجب حفظ معماری روستایی و انتقال میراث ناملموس فرهنگی شده‌اند، بلکه به کاهش مهاجرت روستاییان، ایجاد اشتغال و بازگشت مهاجرت معکوس نیز کمک کرده‌اند.
با این حال، توسعه بوم‌گردی در ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. تورم، کاهش توان اقتصادی مردم، فقدان نظام حمایتی منسجم از سوی دولت، رقابت نابرابر با اقامتگاه‌های غیرمجاز و نبود آموزش‌های هدفمند از جمله مشکلاتی هستند که فعالان این حوزه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در بسیاری از موارد، واحدهای مجاز بوم‌گردی که ملزم به پرداخت مالیات، عوارض، بیمه و رعایت الزامات بهداشتی و نظارتی‌اند، در رقابت با اقامتگاه‌های غیرمجاز که هیچ‌گونه نظارتی بر آنها نیست، متضرر می‌شوند، همچنین، نبود تسهیلات مالی مناسب، مشوق‌های بیمه‌ای و زیرساخت‌های حمل‌ونقل، از دیگر موانع جدی در مسیر توسعه این حوزه است.
در روز ملی گردشگری، بازنگری در سیاست‌های حمایتی، سامان‌دهی اقامتگاه‌های غیرمجاز، ایجاد سازوکارهای تشویقی و سرمایه‌گذاری در آموزش جوامع محلی، می‌تواند گام‌هایی مؤثر برای تثبیت جایگاه بوم‌گردی به‌عنوان یک معیشت پایدار، فرهنگی و محیط‌زیستی در ایران باشد.
در رابطه با این موضوع، گفت‌وگویی با یاور عبیری؛ رییس هیئت مدیره جامعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی ایران داشته‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:
تسنیم: کسب‌وکار بوم‌گردی در دوره کرونا به‌شدت متضرر شد؛ آیا خسارت‌های دوران کرونا جبران شده است و اکنون وضعیت درآمدی واحدهای بوم‌گردی به‌چه‌شکلی است؟
در ایام کرونا، متأسفانه تعداد مسافران بسیار اندک بود و شرایط برای همکاران ما در حوزه بوم‌گردی بسیار سخت شد به‌طوری که برخی همکاران از این حوزه فعالیت خارج شدند. اکنون، حدود یک سال و نیم گذشته است و هرچند کمی اوضاع بهتر شده اما تورم شدید تأثیر زیادی بر سفرهای مردم گذاشته است، در واقع، تورم باعث شده است مردم یا کمتر سفر بروند یا اگر سفر می‌کنند، اغلب به خانه‌های شخصی یا اقوام خود مراجعه می‌کنند و کمتر به مراکز اقامتی مراجعه دارند، وزارتخانه (میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) هم به این موضوع اذعان کرده است. این وضعیت بسیار تأسف‌برانگیز است.
ما در گذشته نیز پیشنهاداتی به وزارتخانه و حتی رئیس‌جمهور ارائه دادیم مبنی بر اینکه حداقل برای کارکنان دولت کارت‌های سفر یا حمایت‌هایی در نظر بگیرند تا هم سفر داخلی رونق بگیرد و هم مراکز اقامتی بتوانند از نظر مالی جان بگیرند. این اقدامات هم بُعد رفاهی برای کارکنان دارد و هم کمک به گردشگری داخلی و واحدهای بوم‌گردی است.
تسنیم: به‌نظر شما برای توسعه و حمایت از واحدهای بوم‌گردی، چه سازمان‌هایی باید دخیل باشند؟
در این حوزه، وزارت میراث فرهنگی نقش اصلی را دارد، همچنین معاونت توسعه روستایی ریاست‌جمهوری می‌تواند کمک‌های مؤثری داشته باشد. برخی نهادها مانند بنیاد برکت و بنیاد علوی نیز می‌توانند در زمینه اعطای تسهیلات به فعالان این حوزه نقش‌آفرینی کنند.
تسنیم: در زمان حاضر، مجوز واحدهای بوم‌گردی از کجا باید دریافت شود؟
برای آنکه فعالیت واحد بوم‌گردی غیرمجاز نباشد، باید از اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مربوطه مجوز دریافت شود.
تسنیم: آیا آماری از تعداد واحدهای مجاز بوم‌گردی در کشور در دست داریم؟
بله، در زمان حاضر نزدیک 3700 واحد اقامتی مجاز در سراسر کشور فعالیت می‌کنند.
تسنیم: وضعیت واحدهای غیرمجاز به‌چه‌صورت است؟ و چگونه می‌توان با آنها برخورد کرد؟
متأسفانه واحدهای غیرمجاز مانند قارچ در سراسر کشور رشد کرده‌اند، آمار آنها احتمالاً چند برابر واحدهای مجاز است، در حالی که همکاران ما در واحدهای مجاز باید بیمه تأمین اجتماعی، مالیات، عوارض، بیمه مسئولیت مدنی و آتش‌سوزی بپردازند و پاسخگوی نهادهای مختلفی چون میراث فرهنگی، بهداشت، اماکن و… باشند، واحدهای غیرمجاز هیچ‌کدام از این مسئولیت‌ها را ندارند.
در برخی موارد، واحدهای غیرمجاز حتی مسائل مهمی مانند رعایت محرمیت یا ضوابط اخلاقی را هم رعایت نمی‌کنند و ممکن است منشأ فساد شوند و با وجود این، نظارتی بر آنها نیست در مقابل اما در برخورد با واحدهای مجاز برخی سختگیری‌ها انجام می‌شود. این بی‌عدالتی‌ها موجب دلسردی آنان و کاهش تمایل برای تمدید مجوزها می‌شود.
تسنیم: برخی معتقدند بوم‌گردی می‌تواند معیشتی پایدار برای جوامع محلی ایجاد کند و حتی به محیط زیست هم کمک کند، نظر شما در این خصوص چیست؟
قطعاً همین‌طور است، بوم‌گردی هم موجب آبادانی روستاها شده و هم از مهاجرت به شهرها جلوگیری کرده است. واحدهای بوم‌گردی با خلاقیت‌هایی مانند برگزاری جشنواره‌های محلی در طول سال، زمینه فروش مستقیم محصولات روستایی را فراهم می‌کنند که این همان توسعه پایدار است.
در بحث محیط زیست نیز بوم‌گردی‌ها نقش بسیار مثبتی داشته‌اند، مثلاً ما طرحی را به‌صورت پایلوت اجرا کردیم که شکارچیان سابق گونه “کبک” به‌جای شکار، به‌عنوان راهنمای گردشگران فعالیت می‌کردند. آنها بازدید از لانه کبک و مشاهده تخم‌ها را جایگزین شکار کردند و به این ترتیب، خودشان حافظ محیط زیست و آن گونه شدند، این مسئله بسیار تأثیرگذار است.
اگر دولت از این واحدها حمایت کند، بوم‌گردی‌ها می‌توانند چرخه اقتصادی روستا را به حرکت درآورند و موج مهاجرت معکوس را تقویت کنند. بسیاری از فعالان این حوزه، افراد تحصیل‌کرده هستند که نیاز به حمایت‌های جدی دارند.
تسنیم: آیا برای آموزش جوامع محلی در حوزه بوم‌گردی اقدامی صورت گرفته است؟
بله، نمونه‌هایی وجود دارد، مثلاً در استان گلستان پیش‌تر مردم برخی درختان را به‌خاطر زیبایی چوبش می‌شکستند و این درختان هزارساله را از بین می‌بردند. اما اکنون یک بوم‌گردی در همان منطقه به‌عنوان راهنمای گردشگری که به روستا سفر می‌کند، عمل می‌کند و شاهد کارهای خلاقانه‌ای مانند ساخت صنایع دستی از چوب‌های خشک و بلااستفاده همان درختان به‌جای کندن شاخه جوان درخت هستیم، چنین آموزش‌هایی به ساکنان روستاها داده شده است و آنها با استفاده از مواد اولیه محلی، محصولات هنری تولید می‌کنند و به گردشگران ارائه می‌دهند، این اتفاقات به‌وفور در حال انجام است.
تسنیم: در پایان، اگر دغدغه یا درخواستی دارید، لطفاً به‌مناسبت روز بوم‌گردی با ما در میان بگذارید.
وقتی دولت و مجلس از محرومیت‌زدایی و حمایت از جوامع روستایی سخن می‌گویند، یکی از مهم‌ترین موضوعات همین بیمه تأمین اجتماعی است. دولت یا مجلس باید مشوق بیمه‌ای برای همکاران بوم‌گردی ما در نظر بگیرند تا آنان بتوانند در روستاها بمانند و فعالیت‌شان را ادامه دهند.
یکی از همکاران من که 20 نفر پرسنل دارد، ماهی 70 میلیون تومان فقط بیمه تأمین اجتماعی پرداخت می‌کند، این رقم بسیار بالاست و بدون مشوق بیمه‌ای، ادامه فعالیت ممکن نیست، این موضوع از جمله خواسته‌های اصلی ما از دولت و مجلس است.
از سوی دیگر، واحدهای غیرمجاز باید تحت نظارت و کنترل جدی قرار بگیرند، بسیاری از آنها حتی در سامانه‌ها ثبت نشده‌اند و هیچ‌گونه پاسخگویی ندارند، مثلاً یکی از سایت‌ها اقدام به اجاره ساعتی سوئیت می‌کند که این اجاره ساعتی به محل فساد تبدیل شده است، این موارد کاملاً واضح‌اند و قوه قضائیه می‌تواند به‌راحتی با آن برخورد کند.
انتهای پیام/+
