آیا برای مرگ در فضا آماده‌ایم؟
هدف تنها جلوگیری از آلودگی از نظر فنی نیست؛ این مسئله از جنبه روان‌شناختی و به‌عنوان راهی برای حفظ کرامت انسانی نیز اهمیت دارد. از میان تمام «اولین‌ها» که هر سازمان فضایی آرزوی رسیدن به آن را دارد، اولین جسد انسان که در قاب یک تصویر ماهواره‌ای شناور دیده می‌شود، مطمئناً در فهرست آن‌ها نیست.
اگر دفنی در کار باشد، چه در خاک ماه یا با پرتاب بدن به مدار خورشیدی، جسد با دقت ردیابی و ثبت می‌شود و برای همیشه به‌عنوان جسمی مقدس در تاریخ فضانوردی مورد احترام قرار می‌گیرد.
چنین اقداماتی همچنین با برنامه‌های ناسا برای سوگواری خارج از زمین در ارتباط است؛ حالا پروتکل‌های عزاداری و یادبود جزئی از آموزش رسمی خدمه شده‌اند. اگر مرگی رخ دهد، فضانوردان بازمانده موظف‌اند مراسمی ساده برای گرامیداشت فرد متوفی برگزار کنند و سپس مأموریت خود را ادامه دهند.
قلمروهای ناشناخته
تا اینجا فقط به «سؤال‌های آسان» پاسخ داده‌ایم. ناسا و دیگر سازمان‌ها هنوز با پرسش‌های سخت‌تری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. به‌عنوان مثال، موضوع اختیار قانونی بر مرگ و بقایای انسانی را در نظر بگیرید. در ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) این مسئله ساده است: کشور متبوع فضانورد فوت‌شده مسئولیت قانونی را به‌عهده دارد؛ اما این وضوح قانونی وقتی مقاصد دورتر و مأموریت‌ها متنوع‌تر می‌شوند، رنگ می‌بازد: واقعاً چه اتفاقی در مأموریت‌های فضایی به ماه یا مریخ می‌افتد؟ قوانین برای پروازهای تجاری یا چندملیتی چگونه تغییر می‌کند؟ یا حتی برای ایستگاه‌های فضایی خصوصی و سکونتگاه‌های بین‌سیاره‌ای که امثال ایلان ماسک، جف بزوس و دیگر میلیاردرهای فناوری در ذهن دارند، چه باید کرد؟
پیمان آرتمیس، قراردادی برای قواعد رفتار در فضا به جزئیات حساس مرگ اشاره‌ای ندارد
ناسا و شرکایش تدوین چارچوب‌هایی مثل «پیمان آرتمیس» را آغاز کرده‌اند. توافق‌نامه‌هایی که بیش از ۵۰ کشور برای تعیین قواعد رفتار در فضا امضا کرده‌اند؛ اما حتی این پیمان‌ها نیز به بسیاری از جزئیات دقیق و حساس مرگ نمی‌پردازند. برای مثال، اگر به مرگ مشکوک شوند چه می‌شود؟ معاهده فضای ماورای جو، سند حقوقی تدوین‌شده در سال ۱۹۶۷ تحت نظر سازمان ملل که پایه‌ی قانونی بشریت برای فضا و مدار است، چیزی در این‌باره نمی‌گوید.
البته همه چیز را نمی‌توان از پیش برنامه‌ریزی کرد. ناسا در حفظ جان فضانوردان در مدار کاری خارق‌العاده انجام داده است؛ اما هرچه تعداد افراد بیشتری به فضا بروند و مرزهای سفر به نقاط دورتر و طولانی‌تر گسترش یابد، از نظر آماری اجتناب‌ناپذیر است که دیر یا زود، کسی دیگر بازنگردد.
وقتی آن لحظه فرا برسد، تنها با یک تراژدی روبه‌رو نخواهیم بود، بلکه با یک آزمون مواجه می‌شویم. آزمونی برای سیستم‌ها، اخلاق و توانایی ما برای تطبیق با بُعدی تازه از مرگ و میر. برای بعضی‌ها، آمادگی ناسا برای مرگ فضانوردان ممکن است صرفاً بیمارگونه یا حتی مضحک به‌نظر برسد؛ اما این دیدگاه کاملاً اشتباه است.
فضا اهمیتی به از دست رفتن جان‌ها نخواهد داد، اما ما اهمیت می‌دهیم. و رویارویی با آن لحظه‌ی تلخ با احترام، دقت و وقار، نه‌تنها سیاست‌گذاری در آن سوی کهکشان را تعریف خواهد کرد، بلکه معنای انسان بودن را نیز در مرزهای فرازمینی نشان می‌دهد.
