آیا ترکیه ضامن امنیت اروپا است؟ بخش اول

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها در ترکیه بسیاری از اندیشکده‌ها و تحلیلگران سیاسی – امنیتی نزدیک به حزب حاکم، از تحولات روی داده در روابط آمریکا – اروپا و همچنین از تحولات روی داده در جنگ بین روسیه و اوکراین، راضی و مسرور هستند. آنها تصور می‌کنند که حالا دست رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه برای امتیازگیری از  غرب، بازتر از هر زمانی است.

علاوه بر تحلیلگران سیاسی و امنیتی، مقامات دولت ترکیه نیز مداوماً از این موضوع صحبت می‌کنند که بی‌اعتنایی دونالد ترامپ به حساسیت‌های دفاعی اروپا، به نفع ترکیه است.

حالا سیاستمداران دولت و حزب حاکم در آنکارا، با توجه به مواضع ترامپ در قبال ناتو و اروپا، به این جمعبندی رسیده‌اند که اتحادیه اروپا برای تامن امنیت، به تمامی محتاج آنکارا است. در این گزارش مفصل، می‌خواهیم به دلایل تصورات مقامات ترکیه درباره این موضوع بپردازیم و در ادامه، به این اشاره کنیم که در این رویکرد، خطاهای احتمالی کدامند.

مشاورین اردوغان، امیدوار یا خیالپرداز؟

شواهد نشان می‌دهد که فرضیه اغراق‌آمیز محتاج شدن اروپا به ترکیه، از سوی مشاورین اردوغان به طور کامل مورد تایید و تبیین قرار گرفته و به یک دکترین سیاست خارجی و استراتژی نظامی تبدیل شده است.

«بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی» (SETA) مستقر در آنکارا، مهمترین اندیشکده ترکیه است که درباره این موضوع نظریه پردازی کرده است.

این بنیاد قبلاً توسط ابراهیم کالن رییس کنونی سرویس اطلاعاتی میت ترکیه شکل گرفته و بعد از او هم برهان الدین دوران ریاست ستا را بر عهده گرفت که حالا به عنوان معاون وزیر امور خارجه به کار گرفته شده و لذا دیدگاه‌های اندیشکده‌ مزبور، درباره تصمیمات سیاست خارجی و امنیت ملی ترکیه را باید به مثابه سند چشم‌انداز دستگاه دیپلماسی و دستگاه امنیتی ترکیه ارزیابی کنیم.

این بنیاد درباره وضعیت حاکم بر معادلات امنیتی فعلی در اروپا می‌نویسد: تغییراتی که با قدرت گرفتن دونالد ترامپ در سیاست خارجی آمریکا ایجاد شده، به ویژه در معماری امنیتی اروپا، شکافی اساسی ایجاد کرده است. تأثیر سیاست‌های دولت ترامپ برای محدود کردن حمایت از اوکراین و بازتعریف تقسیم بار درون ناتو بر قابلیت‌های بازدارنده متعارف و هسته‌ای اروپا، موضوعات مهمی است که باید به درستی ارزیابی و تحلیل شوند. توانایی اروپا برای پر کردن این خلأ در صورت لغو تضمین‌های امنیتی توسط ایالات متحده محدود است.

بازدارندگی، همراه با نقاط ضعف در پرسنل نظامی، زیرساخت‌های صنعت دفاعی و سیستم‌های حیاتی، تنها با سرمایه‌گذاری استراتژیک مشترک و اراده سیاسی قابل ایجاد است. در نتیجه اروپا ناگزیر به شراکت با ترکیه است.

در ادامه گزارش مزبور آمده است: گسست استراتژیک در معماری امنیتی اروپا، به خاطر مواضع آشکار ترامپ به وجود آمده است. سناریوهای احتمالی اینکه کاهش حضور نظامی آمریکا در اروپا، همه را نگران کرده است. ممکن است ترامپ، تمام پایگاه‌های اروپایی خود را تعطیل کند یا حتی سلاح‌های هسته‌ای خود را از اروپا خارج کند. در نتیجه تلاش‌ها برای ایجاد یک سیاست امنیتی مستقل‌تر و قاطعانه‌تر در اروپا تحت رهبری بریتانیا و فرانسه قابل توجه است. با این حال، علیرغم این اراده سیاسی، ظرفیت اروپا برای ایجاد یک نیروی دفاعی بازدارنده و پایدار هنوز محدود است. در صورت لغو حمایت آمریکا، به نظر نمی‌رسد در کوتاه‌مدت واقع‌بینانه باشد که اروپا به تنهایی بازدارندگی متعارف و هسته‌ای علیه روسیه را فراهم کند. نقاط ضعف اروپا از نظر نیروی انسانی، آمادگی رزمی و سیستم‌های نظامی حیاتی مشهود است. بیش از سه سال تجربه جنگی و بلوغ عملیاتی روسیه نیز این عدم تقارن را افزایش می‌دهد.

وزیر و داماد اردوغان چه گفتند؟

ژنرال یاشار گولر وزیر دفاع کابینه اردوغان، در هفته‌های گذشته، بارها درباره شراکت امنیتی ترکیه و اروپا، اظهار نظر کرده است.

او در یک مصاحبه مفصل به رویترز گفت: ترکیه که پس از ایالات متحده، دومین ارتش بزرگ ناتو را دارد، در زمینه‌هایی مانند پهپادها قابلیت‌های پیشرفته‌ای دارد که برای متحدانش در برنامه‌ریزی برای هزینه‌های جدید دفاعی ارزشمند خواهد بود. ترکیه می‌خواهد امنیت آینده را با شراکت و همراهی اتحادیه اروپا بسازد و به همکاری با متحدان اروپایی مترقی و آینده‌نگر ادامه خواهد داد. ما با تمام توان و به طور خاص پهپادها، پدافند هوایی، سیستم‌های دریایی، خودروهای زرهی و سکوهای زمینی، سیستم‌های جنگ الکترونیک و رادار، مهمات و سیستم‌های موشکی، از توان دفاعی بالایی برخورداریم.

گولر همچنین به دو نکته مهم اشاره کرده که افق سیاسی و امنیتی ترکیه درباره چند و چون معامله با غرب را نشان می‌دهد. او در وهله اول، از همه کشورهای اروپایی خواسته که از ادامه هر نوع تحریم تسلیحاتی علیه ترکیه پرهیز کنند تا این کشور در تامین امنیت آنها را یاری دهد و از آمریکا نیز خواسته تا با توجه به نقش استراتژیک ترکیه در دریای سیاه و مدیترانه و همچنین ژرفای رفاقت اردوغان – ترامپ، هر چه زودتر نام ترکیه را به لیست خریداران جنگنده اف 35 بازگرداند. 

علاوه بر ژنرال گولر، دو چهره دیگر هم در هفته‌های اخیر، بارها به توانمندی‌های دفاعی ترکیه برای شراکت امنیتی با اروپا اشاره کرده‌اند.

یکی از آنها وزیر امور خارجه ترکیه و رییس پیشین سرویس اطلاعاتی میت یعنی هاکان فیدان است که اعلام کرده ترکیه می‌خواهد با صادرات دستاوردهای صنایع دفاعی، در تامین امنیت رفقا و شرکا فعال‌تر شود.

دیگری، سلجوق بیرقدار داماد رییس جمهور ترکیه و طراح و تولید‌کننده پهپادهای شرکت بایکار است. او که با فروش پهپاد مسلح بیرقدار تی.بی 2 توانسته در صحنه‌های قره باغ و اوکراین موثر واقع شود، حالا محصول جدیدی به نام تی.بی 3 به میدان آورده که هدف از نمایش توانمندی این پهپاد، جلب توجه شرکای اروپایی ترکیه است.

حالا بیرقدار نیز یاد گرفته که مانند پدر زن خود، مداوماً از قدرت نظامی عثمانیان حرف بزند.

او در مراسم رونمایی از تی.بی.3 گفت: «ما این پهپاد جدید را از عرشه ناو جنگی‌مان به آسمان می‌فرستیم و این نشانه‌ای از بازگشت به شکوه امپراتوری نیروی دریایی عثمانی در قرن شانزدهم میلادی است که به فرماندهی دریاسالار خیرالدین بارباروس، بر دریای سیاه و مدیترانه تسلط داشت».

این نخستین بار بود که یک پهپاد تهاجمی یک تنی تولید ترکیه، از یک ناو هواپیمابر برخاست و پس از یک ماموریت کوتاه، به سلامت روی عرشه پرواز فرود آمد.

از دید مقامات امنیتی آنکارا، بازسازی دفاعی اروپا یک کار عظیم است و زمانی که اروپا اقدامات نظامی خود را هماهنگ کند، باید ترکیه را در برنامه‌های خود بگنجاند. این امر نه تنها دفاع از اروپای پس از آمریکا را تقویت می‌کند، بلکه ترکیه پس از اردوغان را در معماری امنیتی اروپا تثبیت می‌کند.

ترکیه در حال حاضر نقش مهمی در دفاع از اروپا ایفا می‌کند و در عملیات ناتو و بسیاری از ماموریت‌های اتحادیه اروپا مشارکت دارد. ولی همکاری دفاعی آنکارا با متحدان ناتو در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌های آمریکا بر سر تصمیم ترکیه برای خرید سامانه‌های دفاع هوایی اس-400 روسیه مختل و منجر به اخراج ترکیه از لیست خریداران و تولیدکنندگان جت‌های پیشرفته اف-35 شد. اما مشکل ترکیه فقط آمریکا نیست و بسیاری از رهبران اروپایی هم به رویکرد سیاسی اردوغان، بی‌اعتماد هستند.

فاینشنال تایمز از قول مدیر برنامه ترکیه در موسسه خاورمیانه نوشته است: «حملات مکرر روسیه به اوکراین مجدداً نشان داد که اروپا نمی‌تواند بدون آمریکا از خود دفاع کند. این یک وضعیت نگران‌کننده است. اروپا برای ایستادن روی پای خود در حوزه دفاعی، باید ایده‌های متعددی را در نظر بگیرد. این ایده‌ها شامل گنجاندن ترکیه در برنامه‌های افزایش قابلیت‌های نظامی اروپا است. با این حال، برای بسیاری از رهبران اروپایی، رجب طیب اردوغان هنوز هم در صدر فهرست شرکای نامطلوب قرار دارد و به خاطر مشی استبدادی و غیرقابل پیش‌بینی بودن، قابل اعتماد نیست و سخنان تند او علیه غرب، رهبران پایتخت‌های اروپایی را عصبانی می‌کند. تعلل طولانی مدت مرد قدرتمند ترکیه در پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو، یکی از دردسرهای جدی رهبران غربی بود. اگر روابط گرم اردوغان با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و تاریخ پرآشوب ترکیه با یونان و قبرس را به این لیست اضافه کنید، درخواهید یافت که چرا آنکارا نه به عنوان یک متحد ضروری، بلکه به عنوان یک عامل مخرب امنیت اروپا دیده می‌شود.»

از دید فاینشنال تایمز، جای تعجب نیست که ترکیه از تلاش‌ها برای تقویت ظرفیت دفاعی اروپا، از جمله همکاری ساختاریافته دائمی، کنار گذاشته شده است. یکی از مخالفان صریح پیوستن ترکیه، امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه است که خواستار دفاع قوی‌تر اروپا و اتحادیه اروپایی با رویکرد جهانی‌تر است اما سیاست خارجی اردوغان را مانعی برای آن می‌داند.

در بخش بعدی گزارش، به موانع و چالش‌های ترکیه در مسیر تامین امنیت ترکیه خواهیم پرداخت.
ادامه دارد…

انتهای پیام/