احیای هنرهای سنتی اصفهان؛ راهی برای تقویت مقاومت فرهنگی در دوران حساس – رسانه ایگرام
رسانه ایگرام، گروه استان‌ها-کوروش دیباج: هنرهای سنتی، به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر هویت فرهنگی و تاریخی اصفهان، در دوران کنونی که شرایط خاص فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بر کشور حاکم است، بیش از هر زمان دیگری نیازمند احیا و حمایت تخصصی‌اند. در شرایطی که جنگ‌های نرم و فرهنگی به عنوان جبهه‌های جدید مقاومت مطرح می‌شوند، بازسازی و تقویت هنرهای هویتی، به ویژه در شهرهایی مانند اصفهان، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ اصالت و ارتقای تاب‌آوری فرهنگی ایفا کند.
با توجه به تحولات جهانی و تأثیر رسانه‌ها و فناوری‌های نوین بر فرهنگ عامه، هنرهای سنتی اصفهان در معرض خطر کمرنگ‌شدن و فراموشی قرار دارند. این وضعیت، ضرورت توجه ویژه به این میراث زنده را یادآور می‌شود که علاوه بر اهمیت هنری، نقش مهمی در تحکیم هویت ملی و مقاومت فرهنگی دارد.
در این گزارش، به بررسی چالش‌ها، ظرفیت‌ها و راهکارهای احیای هنرهای سنتی اصفهان در چارچوب جبهه مقاومت فرهنگی پرداخته شده و دیدگاه‌های کارشناسان و هنرمندان حوزه هنرهای سنتی به‌صورت مستند و علمی ارائه می‌شود.
هنرهای سنتی اصفهان؛ نمادهای اصالت و هویت در معرض تهدید
نازنین فراهانی، استاد پژوهش هنر و فرهنگ عامه، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: «هنرهای سنتی اصفهان نظیر میناکاری، خاتم‌کاری، قلم‌زنی و منبت‌کاری، ریشه در تاریخ چندصدساله این شهر دارند و بخشی از حافظه فرهنگی و هویت جمعی مردم محسوب می‌شوند. اما در سال‌های اخیر به دلیل تغییر سبک زندگی، کاهش حمایت‌های دولتی و جذب نسل جوان به فناوری‌های نوین، این هنرها در خطر فراموشی قرار گرفته‌اند.»
وی ادامه داد: «این روند، نه تنها به از دست رفتن مهارت‌ها و دانش فنی منجر شده، بلکه تضعیف هویت فرهنگی نیز را به دنبال داشته است. حفظ و احیای این هنرها، به معنای نگهداری از ستون‌های اصلی مقاومت فرهنگی و حفظ پیوندهای تاریخی و اجتماعی است.»
فراهانی افزود: «برای تقویت هنرهای سنتی، لازم است آموزش و انتقال دانش به نسل جدید با شیوه‌های نوین و جذاب صورت گیرد و بسترهای اقتصادی و حمایتی مناسب فراهم شود تا هنرمندان این حوزه بتوانند ادامه‌دهنده مسیر باشند.»
وی گفت: «رویکردهای تحلیلی و پژوهشی در حوزه هنرهای سنتی باید به‌روز و کاربردی باشد تا بتواند سیاست‌گذاری‌های اثربخش در حوزه فرهنگی و هنری را شکل دهد.»
مقاومت فرهنگی؛ نقش هنرهای هویتی در تقویت روحیه جمعی
مهدی اسلامی، پژوهشگر و فعال فرهنگی در حوزه مقاومت فرهنگی، گفت: «جنگ فرهنگی که امروز در جامعه ما جریان دارد، بیش از هر چیز بر هویت و باورهای مردم تأثیرگذار است. هنرهای سنتی به عنوان نمادهای بارز فرهنگ و تاریخ ما، یکی از مهم‌ترین ابزارهای مقاومت در برابر هجمه‌های فرهنگی و تحریف هویت ملی محسوب می‌شوند.»
وی تأکید کرد: «وقتی هنرهای سنتی حفظ و احیا می‌شوند، این پیام به جامعه منتقل می‌شود که فرهنگ ما زنده و پویاست و نمی‌توان آن را به آسانی تغییر داد. این امر سبب تقویت روحیه ملی و افزایش مقاومت فرهنگی می‌شود.»
اسلامی افزود: «با توجه به شرایط امروز، باید فضای مناسبی برای برگزاری جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و رویدادهای فرهنگی فراهم کرد که بتواند مردم را با هنرهای سنتی بیشتر آشنا کند و نقش این هنرها را در زندگی روزمره برجسته سازد.»
وی گفت: «حمایت رسانه‌ها، نهادهای فرهنگی و آموزش‌وپرورش از هنرهای سنتی می‌تواند موجب ترویج این هنرها در جامعه و افزایش آگاهی نسل جوان نسبت به هویت فرهنگی شود.»
چالش‌های اقتصادی و اجتماعی احیای هنرهای سنتی در اصفهان
مریم جلیلی، استاد اقتصاد فرهنگ و صنایع دستی، با تحلیل ابعاد اقتصادی اظهار کرد: «یکی از بزرگ‌ترین موانع احیای هنرهای سنتی، وضعیت نامطلوب اقتصادی هنرمندان است. فقدان بازارهای پایدار، نوسانات قیمت مواد اولیه و نبود حمایت مالی مستمر باعث کاهش انگیزه و مهاجرت هنرمندان به مشاغل دیگر شده است.»
وی ادامه داد: «در کنار مسائل اقتصادی، مشکلات اجتماعی مانند کاهش علاقه نسل جوان به یادگیری این هنرها و تغییرات سبک زندگی نیز به کاهش تولید و عرضه محصولات هنری انجامیده است.»
جلیلی افزود: «راهکارهای نوین مانند ایجاد بسترهای فروش آنلاین، برندینگ صنایع دستی و توسعه گردشگری فرهنگی می‌تواند به احیای این هنرها کمک کند و باعث شود هنرمندان به درآمد پایدار دست یابند.»
وی گفت: «سیاست‌گذاران باید برنامه‌های حمایتی جامع طراحی کنند که هم به جنبه‌های اقتصادی و هم فرهنگی توجه داشته باشد و شبکه‌های ارتباطی میان هنرمندان، بازار و مصرف‌کنندگان را تقویت کند.»
نقش آموزش و فناوری در احیای هنرهای سنتی
فرهاد جهانبخش، پژوهشگر فناوری‌های فرهنگی و آموزش هنر، اظهار کرد: «آموزش و فناوری دو عامل کلیدی در حفظ و احیای هنرهای سنتی هستند. استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند انتقال دانش هنری را تسهیل کند و با جذب مخاطب جوان، علاقه به این هنرها را افزایش
دهد.»
وی افزود: «طراحی دوره‌های آموزش آنلاین، تولید محتواهای تعاملی و بهره‌گیری از رسانه‌های اجتماعی، امکانات جدیدی برای معرفی هنرهای سنتی و آموزش آن‌ها فراهم کرده است.»
جهانبخش تأکید کرد: «همچنین، تلفیق هنرهای سنتی با فناوری‌های جدید می‌تواند آثار نوآورانه‌ای خلق کند که ضمن حفظ اصالت، جذابیت‌های تازه‌ای داشته باشد و بازارهای جدیدی ایجاد کند.»
وی گفت: «رویکردهای آموزشی باید به گونه‌ای باشد که هم دانش فنی منتقل شود و هم انگیزه و خلاقیت هنرجویان پرورش یابد تا بتوانند در فضای فرهنگی معاصر فعال و اثرگذار باشند.»
هنرهای سنتی اصفهان؛ نگهبانان هویت فرهنگی در عرصه مقاومت
هنرهای سنتی اصفهان نه تنها میراثی از گذشته بلکه عنصری زنده و پویا در جبهه مقاومت فرهنگی امروز به شمار می‌آیند. احیای این هنرها با رویکرد علمی، اقتصادی و فرهنگی، راهکاری کلیدی برای حفظ هویت، افزایش تاب‌آوری فرهنگی و مقابله با تهدیدهای جنگ نرم است.
کارشناسان معتقدند که تحقق این هدف نیازمند همت جمعی، حمایت‌های مستمر و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در آموزش و عرضه محصولات هنری است. در عین حال، ایجاد بازارهای پایدار، آموزش نسل‌های جدید و ترویج فرهنگ مقاومت از طریق هنر، باید در اولویت سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی قرار گیرد.
