اقدامات امنیتی برای پیشگیری از هک دارایی در صرافی های ارز دیجیتال ایرانی

در پی حادثه هک صرافی نوبیتکس و سرقت حدود 100 میلیون دلار از دارایی کاربران، بار دیگر اهمیت امنیت سایبری در صرافی های ارز دیجیتال ایرانی موردتوجه قرار گرفته است. این اتفاق، نه‌تنها خسارات مالی سنگینی به‌دنبال داشت؛ بلکه اعتماد عمومی را نسبت به پلتفرم‌های داخلی نیز تحت تأثیر قرار داد. در شرایطی که بازار رمزارزها در ایران با رشد بی‌سابقه‌ای روبه‌رو است، حفظ امنیت کاربران، اولویتی حیاتی برای ادامه حیات این حوزه محسوب می‌شود.

در این مقاله، با نگاهی تخصصی و دقیق، مهم‌ترین اقدامات امنیتی برای پیشگیری از هک دارایی در صرافی های ارز دیجیتال ایرانی را بررسی می‌کنیم و نکاتی کاربردی برای کاربران ارائه می‌دهیم تا در برابر حملات سایبری ایمن‌تر شوند.

چرا صرافی های ایرانی هدف حملات هستند؟

ماهیت متمرکز اغلب صرافی های ایرانی، ذخیره مقادیر زیادی از دارایی کاربران در یک نقطه و فقدان نظارت بین‌المللی، این پلتفرم‌ها را به اهدافی جذاب برای هکرهای حرفه‌ای تبدیل کرده است. همچنین بسیاری از این صرافی‌ها هنوز از زیرساخت‌های امنیتی استاندارد جهانی برخوردار نیستند یا تست‌های منظم آسیب‌پذیری (penetration testing) را انجام نمی‌دهند. یکی دیگر از موارد مهم که باعث حمله به صرافی های ایرانی می‌شود، عدم استفاده از کیف پول سرد برای نگهداری دارایی کاربران است.

حتی اگر صرافی از کیف پول سرد نیز استفاده کند، هیچ ابزاری را در اختیار مشتریان خود قرار نمی‌دهند تا دارایی‌ها توسط کاربران عادی نیز حساب‌رسی شود. همچنین نبود زیرساخت اثبات دارایی در صرافی های ایرانی می‌تواند لطمه‌ای بزرگ به اعتماد کاربران داخل کشور وارد کند.

روش‌های رایج هک صرافی های ارز دیجیتال

برای پیشگیری از هک صرافی، ابتدا باید روش‌های متداول هکرها را شناخت؛ چراکه آشنایی با این روش‌ها به صرافی‌ها و کاربران کمک می‌کند تا استراتژی‌های دفاعی مؤثری طراحی کنند. برخی از رایج‌ترین روش‌های هک صرافی‌ها عبارت‌اند از:

• حملات فیشینگ (Phishing Attacks): هکرها با ایجاد وب‌سایت‌ها یا ایمیل‌های جعلی که شبیه به پلتفرم‌های معتبر هستند، کاربران را فریب می‌دهند تا اطلاعات ورود یا کلیدهای خصوصی خود را وارد کنند.
• نفوذ به کیف پول‌های گرم (Hot Wallet Breaches): کیف پول‌های گرم به دلیل اتصال به اینترنت در برابر حملات سایبری آسیب‌پذیرتر هستند. صرافی نوبیتکس یکی از قربانیان این نوع حمله بود.
• حملات مهندسی اجتماعی (Social Engineering): هکرها با جعل هویت، مانند تظاهر به پشتیبانی صرافی، اطلاعات حساس کاربران را به‌دست می‌آورند.
• حملات تعویض سیم‌کارت (SIM Swapping): هکرها با کنترل شماره تلفن کاربر، کدهای احراز هویت پیامکی را سرقت می‌کنند.
• نفوذ به زیرساخت‌های صرافی: نقص‌های امنیتی در سرورها یا نرم‌افزارهای صرافی می‌تواند امکان دسترسی غیرمجاز را فراهم کند.
• بدافزارها (Malware): بدافزارهایی که روی دستگاه کاربران نصب می‌شوند، می‌توانند کلیدهای خصوصی یا اطلاعات ورود را سرقت کنند.

اقدامات امنیتی برای پیشگیری از هک دارایی در صرافی های ارز دیجیتال ایرانی

حالا که با مهم‌ترین روش‌های حمله به صرافی‌های داخلی آشنا شدیم، در این بخش از مقاله نگاهی به اقدامات امنیتی لازم جهت پیشگیری از حملات هکری می‌اندازیم.

تقسیم بندی دارایی ها بین کیف پول گرم و سرد

در مدل استاندارد، بیش از ۹۵٪ دارایی کاربران باید در کیف پول‌های سرد (Cold Wallet) نگهداری شود که به اینترنت متصل نیستند. این کیف پول‌ها در سیستم‌های سخت‌افزاری ایزوله و دارای چند امضای تأیید (Multi-Signature) نگهداری می‌شوند. کیف پول‌های امن دارای ویژگی‌های زیر هستند:

• آفلاین بودن کامل
• سیستم امضای چندگانه
• دسترسی فیزیکی محدود

در مقابل، کیف‌پول گرم فقط برای تسویه حساب روزانه و با سقف برداشت محدود مورد استفاده قرار گیرد.

احراز هویت چندلایه

اکثر حملات موفق به دلیل دسترسی به رمز عبور کاربر رخ می‌دهد. استفاده از احراز هویت چند عاملی سخت‌گیرانه (Multi-Factor Authentication) شامل ترکیب رمز عبور، رمز یک‌بار مصرف مبتنی بر زمان (TOTP) و تأیید بیومتریک ضروری است. راهکارهای حرفه‌ای برای این مورد عبارت‌اند از:

• غیرفعال کردن دسترسی به حساب بدون 2FA
• تأیید برداشت‌ها با احراز هویت بیومتریک یا پیامک OTP
• بررسی منظم لاگ ورودها توسط تیم امنیت داخلی صرافی

توسعه و پیاده سازی سیستم SIEM و رفتارشناسی (SIEM + UEBA)

سامانه‌های SIEM (Security Information and Event Management) با تحلیل لحظه‌ای رخدادها و گزارش‌های سیستم، فعالیت‌های مشکوک را شناسایی کرده و هشدار می‌دهند. در کنار آن، استفاده از فناوری تحلیل رفتار کاربر (User and Entity Behavior Analytics – UEBA) می‌تواند ورودهای غیرعادی یا الگوهای خاص برداشت را تشخیص داده و واکنش خودکار اعمال کند. به‌عنوان مثال:

• ورود به حساب از کشور یا دستگاه ناشناس
• تلاش برای تغییر رمز عبور پس از ورود مشکوک
• افزایش ناگهانی حجم برداشت

محدودسازی برداشت با لیست سفید (Withdrawal Whitelist)

صرافی‌ها باید برای کاربران این امکان را فراهم کنند که فقط با آدرس‌های خاصی که قبلاً ثبت و تأیید شده‌اند، می‌توانند برداشت داشته باشند. این ویژگی باعث کاهش ریسک برداشت دارایی در صورت هک حساب می‌شود. متأسفانه تعداد بسیار کمی از صرافی های داخلی دارای این ویژگی مهم هستند. سایر قابلیت‌های تکمیلی برای محدودسازی برداشت:

• تعیین سقف روزانه برداشت
• امکان قفل خودکار برداشت پس از تغییر رمز عبور یا ورود از IP جدید

رمزنگاری پیشرفته داده های کاربران و دارایی ها

تمام اطلاعات حساس کاربران (KYC، رمز عبور، کلیدهای خصوصی) باید با الگوریتم‌های رمزنگاری مدرن نظیر AES-256 یا RSA-2048 رمزگذاری شوند. همچنین کلیدهای خصوصی هرگز نباید در دیتابیس‌های آنلاین ذخیره شوند. از طرفی استفاده از سیستم‌های تشخیص نفوذ و پیشگیری (IDPS) می‌تواند فعالیت‌های مشکوک را در لحظه شناسایی و از دسترسی غیرمجاز جلوگیری کند. این سیستم‌ها به‌ویژه در برابر حملات DDoS و نفوذ به سرورها مؤثر هستند. راهکار پیشنهادی برای رمزنگاری پیشرفته عبارت‌انداز:

• رمزنگاری End-to-End برای پیام‌های داخلی و ایمیل‌های حساس
• استفاده از Hardware Security Module (HSM) برای مدیریت کلیدها
• هش‌کردن رمزهای عبور با bcrypt یا Argon2

اقدامات امنیتی برای کاربران ایرانی

کاربران نیز نقش مهمی در حفاظت از دارایی‌های خود در صرافی های ارز دیجیتال دارند. در ادامه، راهکارهای امنیتی برای کاربران صرافی های ارز دیجیتال ارائه شده است:

• استفاده از کیف پول‌های شخصی: اولین و مهم‌ترین نکته این است که نباید صرافی را به عنوان کیف پول درنظر گرفت. هیچ صرافی کاملاََ امنی نه تنها در ایران بلکه در جهان نیز وجود ندارد. به‌جای نگهداری دارایی‌ها در صرافی، کاربران باید از کیف پول‌های سخت‌افزاری (مانند لجر یا ترزور) یا کیف پول‌های نرم‌افزاری امن (مانند Trust Wallet) استفاده کنند. این کیف پول‌ها کنترل کامل کلیدهای خصوصی را به کاربر می‌دهند.
• فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA): کاربران باید احراز هویت دو مرحله‌ای را فعال کنند و به‌جای کدهای پیامکی، از اپلیکیشن‌های احراز هویت مانند Authy یا گوگل اتنتیکیتور (Google Authenticator) استفاده کنند؛ زیرا کدهای پیامکی در برابر حملات تعویض سیم‌کارت آسیب‌پذیر هستند.
• بررسی آدرس‌های وب‌سایت: کاربران باید همیشه آدرس وب‌سایت صرافی را بررسی کنند تا از ورود به سایت‌های جعلی جلوگیری شود. استفاده از نشانک‌ها (Bookmarks) برای دسترسی درست به سایت صرافی توصیه می‌شود.
• استفاده از آنتی‌ویروس و به‌روزرسانی نرم‌افزارها: نصب آنتی‌ویروس معتبر و به‌روزرسانی منظم سیستم‌عامل و مرورگرها می‌تواند خطر بدافزارها را کاهش دهد. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که 30٪ از حملات سایبری در حوزه ارز دیجیتال از طریق بدافزارها انجام می‌شود.
• اجتناب از اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس: کاربران هرگز نباید کلیدهای خصوصی، عبارات بازیابی (Seed Phrases) یا اطلاعات ورود خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. همچنین، باید از پاسخ به ایمیل‌ها یا پیام‌های مشکوک که ادعا می‌کنند از سوی صرافی هستند، خودداری کنند.
• مدیریت رمزهای عبور: استفاده از رمزهای عبور قوی و منحصربه‌فرد برای هر حساب و ذخیره آن‌ها در مدیر رمز عبور (مانند LastPass یا 1Password) می‌تواند امنیت حساب‌ها را تقویت کند.

درنهایت، ممکن است برخی کارکنان یا حتی مدیران صرافی‌ها، شما را به استفاده از کیف پول صرافی تشویق کنند که باید از آنها دوری کرده و فریب این‌گونه تبلیغات را نخورید؛ زیرا بررسی کارشناسان حوزه بلاک چین و تجربه کاربران نشان می‌دهد دارایی‌های دیجیتال باید در کیف‌ پول‌های غیرمتمرکز نگه‌داری شود.

جمع بندی

هک صرافی ارز دیجیتال نوبیتکس باعث شد حدود 100 میلیون دلار دارایی کاربران به سرقت برود به همین دلیل صرافی‌ها و کاربران بیش از گذشته به فکر امنیت دارایی‌های دیجیتال هستند. لازم است که صرافی‌ها با تکیه بر دانش فنی و شفافیت بالا امنیت خود را در زمینه بلاک چین ارتقا دهند و ارزهای دیجیتال کاربران را به‌صورت سرد یا آفلاین نگهداری کنند. همچنین کاربران نیز لازم است اقدامات امنیتی برای پیشگیری از هک دارایی در صرافی های ارز دیجیتال ایرانی را به خوبی به یاد بسپارند و تا جایی که می‌توانند ارز دیجیتال خود را در کیف پول‌های سخت افزاری و غیرمتمرکز نگهداری کنند.

به یاد داشته باشید که هیچ صرافی در سطح جهان به‌صورت کامل امن نیست و بهتر است که خود شما مسئولیت و کنترل دارایی خود را برعهده بگیرید.