تولید برنج مقاوم به خشکی در ایران با فناوری هسته ای
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، وقتی از انرژی هسته‌ای صحبت می‌شود، ذهن بسیاری از مردم به‌سرعت به‌سمت نیروگاه‌های بزرگ، غنی‌سازی اورانیوم یا بمب‌های اتمی می‌رود، اما واقعیت امروز فناوری هسته‌ای در جهان بسیار فراتر از این برداشت‌هاست.
فناوری هسته‌ای، به‌ویژه در بُعد صلح‌آمیز خود، نقشی کلیدی در توسعه پایدار کشورها ایفا می‌کند، از افزایش بهره‌وری کشاورزی گرفته تا درمان بیماری‌های صعب‌العلاج، از کنترل آفات بدون استفاده از سموم تا ارتقای سلامت غذایی، همه از دستاوردهای ملموس این علم پیچیده اما کاربردی هستند.
در ایران نیز، سازمان انرژی اتمی طی سال‌های اخیر تلاش کرده است کاربردهای غیرانرژی‌محور هسته‌ای را توسعه دهد و آن را به زندگی روزمره مردم پیوند بزند. گزارش‌های متعددی درباره استفاده از پرتودهی، تولید رادیودارو، بذرهای مقاوم به تنش‌های محیطی و فناوری‌های تشخیصی در صنایع لبنی، تصویری روشن از این تلاش‌ها ارائه می‌دهد.
پرونده‌ای برای «کاربردهای صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای»
خبرگزاری تسنیم در قالب این پرونده ویژه، تاکنون در 4شماره قبلی به بررسی شماری از مهم‌ترین دستاوردهای ایران در حوزه فناوری‌های نوین هسته‌ای پرداخته است:
گزارش اول: معرفی رادیوداروی هدفمند مبتنی بر رنیوم‌ـ188 برای درمان تومورهای نورواندوکرین
گزارش دوم: رونمایی از سامانه پیشرفته «اندرکنش لیزر با ماده» و ظرفیت آن در توسعه شتاب‌دهنده‌های ذرات
گزارش سوم: بررسی کاربرد فناوری پرتودهی گاما در افزایش ماندگاری محصولات کشاورزی و کاهش ضایعات غذایی
گزارش چهارم: رادیونوکلئید 195Pt؛ سوخت پیشران داروی ضدسرطان دقیق ایران
گزارش پنجم | «کیان»؛ برنجی که با کم‌آبی می‌سازد
در ادامه همین مسیر، در گزارش پنجم به یکی دیگر از دستاوردهای مهم در حوزه فناوری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای می‌پردازیم: رقم برنج موتانت مقاوم به تنش آبی با نام «کیان» که در تیرماه 1400 به‌صورت رسمی توسط وزارت جهاد کشاورزی ثبت و معرفی شد.
این رقم برنج از طریق روش‌های جهش‌زایی هدفمند و با منشأ رقم بومی و محبوب طارم محلی به‌دست آمده است. از ویژگی‌های کلیدی این رقم می‌توان به مقاومت بالا در برابر خشکی، حفظ کیفیت پخت، عطر و طعم عالی، و ری بالا اشاره کرد. کیان، به‌خلاف بسیاری از ارقام پرمحصول اصلاح‌شده که کیفیت خود را فدای کمّیت می‌کنند، توازن مناسبی میان کمّیت و کیفیت برقرار کرده است.
مقایسه عملکرد
- عملکرد این رقم در شرایط مختلف چشمگیر است:
- در شرایط خشکسالی: حدود 3 تن شلتوک در هر هکتار
- در شرایط عادی آبیاری: حدود 6 تن در هکتار
در مقایسه، رقم بومی طارم محلی در بهترین حالت در شرایط عادی حدود 3.5 تا 4 تن در هکتار و در شرایط خشکسالی تنها 600 کیلوگرم در هکتار محصول می‌دهد، این یعنی در بدترین حالت، کیان پنج برابر محصول بیشتری نسبت به طارم محلی در شرایط خشکی تولید می‌کند.
چشم‌انداز تولید انبوه
در سال 1401، این رقم در 60 هکتار از شالیزارهای گیلان و مازندران توسط شالیکاران تحت نظارت وزارت جهاد کشاورزی کشت شد. بذرهای گواهی‌شده این رقم قرار است از سال 1403 در سطحی وسیع در اختیار کشاورزان و تعاونی‌ها قرار گیرد تا فرآیند تکثیر و جایگزینی با ارقام سنتی سرعت گیرد.
جهش‌زایی یا Mutation Breeding یکی از روش‌های علمی در اصلاح نباتات است که از پرتوهای گاما برای ایجاد تغییرات مفید در ساختار ژنتیکی گیاهان استفاده می‌کند، این روش، به‌خلاف مهندسی ژنتیک، به دست‌کاری مستقیم ژنوم نمی‌پردازد و از نظر مقررات بین‌المللی، به‌عنوان روشی طبیعی و ایمن شناخته می‌شود.
با استفاده از این فناوری، طیف وسیعی از صفات مطلوب همچون مقاومت به آفات، تحمل شوری و خشکی، افزایش عملکرد و بهبود کیفیت پخت در ارقام زراعی به‌وجود می‌آید. در ایران، چندین بذر گندم، جو، پنبه و حالا برنج کیان با این روش تولید شده‌اند.
«هسته‌ای» آن‌قدرها هم دور از زندگی ما نیست!
داستان رقم برنج «کیان» تنها یکی از مصداق‌های این حقیقت است که فناوری هسته‌ای دیگر تنها در آزمایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها محدود نمی‌ماند؛ بلکه وارد خانه‌های ما، بشقاب غذای ما و درمان بیماری‌های ما شده است.
در دنیای امروز، کاربردهای صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای یکی از کلیدی‌ترین ابزارها برای مقابله با بحران‌هایی چون امنیت غذایی، کم‌آبی، بیماری‌های سخت‌درمان و کاهش وابستگی به واردات محصولات است.
در ایران، باوجود تمام فشارها و محدودیت‌های بین‌المللی، توسعه فناوری‌های هسته‌ای در حوزه‌های کشاورزی، پزشکی و صنایع غذایی، مسیر امیدبخشی برای رشد علمی و اقتصادی کشور گشوده است.
انتهای پیام/+
