دو چهره و یک میراث برای ایران – خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان
خبرگزاری مهر؛ مجله مهر: سه سال از خاموشی محمدعلی اسلامی ندوشن گذشته است؛ نامی که برای دوستداران فرهنگ و ادب ایران، یادآور روشنایی است؛ مردی که نوشت تا ایران از یاد نرود. سومین سالگرد درگذشت استاد اسلامی ندوشن (۳ شهریور ۱۳۰۳ – ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱) که هشتم اردیبهشت در یزد برگزار شد، بهانه‌ای است برای غرق‌شدن در دنیای ادیبی که ایران را با قلمش نقاشی کرد و خوشنویسی که یاد او را با خط نستعلیق جاودانه ساخت: محمود رهبران. این خوشنویس یزدی، با نقش بستن بیت حافظ بر سنگ مزار استاد و آراستن جلد کتاب‌هایش، بخشی از روح ندوشن را به زبان هنر ترجمه کرد. این گزارش، قصه‌ای است پرشور از پیوند دو عاشق ایران.
دو یزدی با یک رؤیا: ایران!
هر دو زاده یزد بودند، اما عشق به ایران بود که قلبشان را به هم گره زد. اسلامی ندوشن، ایران را نه فقط خاک، که ایده‌ای جاودان می‌دید. او معتقد بود: «برای من، کلام ادبی راه ارتباط با جهان است. بدون زبان فارسی و ایران، زندگی‌ام بی‌معناست» یا در جای دیگری نوشته بود: «ایران تنها یک نام روی نقشه نیست؛ ایران شناسنامه ماست، حافظه هزاران ساله ماست. اگر از آن جدا شویم، از خویشتن خود جدا شده‌ایم.» محمود رهبران در طراحی جلد آثار استاد اسلامی ندوشن همین نگاه را دنبال کرده بود: خطوطی ساده، ژرف و باوقار؛ رنگ‌هایی که با نثر شفاف و اندیشه روشن او هماهنگی داشتند. برخی از تابلوهای خوشنویسی رهبران نیز برگرفته از نثرها و اشعار اسلامی ندوشن است، و در دومین سالگرد درگذشت استاد، رباعی‌ای خوشنویسی‌شده از او رونمایی شد.
محمود رهبران از سال ۱۳۶۱، با شوری جوانی، پای درس استادانی چون ابوالقاسم صالح‌زاده و حمید دیرین نشست و سپس در محضر غلامحسین امیرخانی و یدالله کابلی به اوج رسید. گواهینامه ممتاز در ۱۳۶۵، درجه فوق‌ممتاز در ۱۳۷۲ و عنوان استادی نستعلیق در ۱۳۸۶، تنها گوشه‌ای از درخشش هنری اوست. نشان درجه یک هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم مهر تأییدی بر هنرش. اما رهبران چیزی فراتر از یک خوشنویس است؛ او با قلمش، فرهنگ ایران را زنده می‌کند. کتابت دیوان حافظ (۱۳۷۹)، بستان نیاز و گلستان راز (۱۳۸۴) و گلشن راز (۱۳۸۷) او را به چهره‌ای جهانی بدل کرد. جوایز جشنواره‌های رضوی، یاسین و حِلیه، تاج افتخارش هستند.
کتاب‌های اسلامی ندوشن از جمله «سرو سایه‌فکن: درباره فردوسی و شاهنامه» به هنر رهبران مزین شده‌اند. این جلدها، با خطوط روان و پراحساس، انگار خواننده را به آغوش کلمات ندوشن دعوت می‌کنند. او همچنین تابلوهایی از نثر و نظم ندوشن خلق کرد، از جمله یک رباعی که در دومین سالگرد درگذشت استاد رونمایی شد.
بیت حافظ، سنگ مزار و یک وصیت عاشقانه
محمدعلی اسلامی ندوشن، ادیب، شاعر و حقوق‌دان یزدی، با بیش از ۵۰ اثر، از ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ تا زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه و خاطرات روزها، ایران را چون گوهری در کلماتش صیقل داد. او که دکتری حقوق بین‌الملل را از سوربن گرفت و اواخر عمر در کانادا می‌زیست، هرگز ریشه‌اش یعنی فرهنگ ایران را فراموش نکرد.
ندوشن در وصیتش، بیتی از حافظ را برای سنگ مزارش برگزید که انگار از عمق جانش برآمده بود:
«اگر از پرده برون شد دل من عیب مکن / شکر ایزد که نه در پرده پندار بماند»
این بیت، به قلم نستعلیق محمود رهبران، بر سنگ مزار او در آرامگاه مشاهیر نیشابور نقش بست. خط رهبران، با رقصی ظریف و احساسی که گویی حافظ را در خود پنهان کرده، این بیت را به اثری ابدی بدل کرد.
میراثی که زمان را درمی‌نوردد
اسلامی ندوشن در ۹۷ سالگی در تورنتوی کانادا چشم از جهان بست، اما وصیتش چون خودش زنده ماند: امتیاز چاپ کتاب‌هایش را به نهاد آرامگاه فردوسی بخشید چون معتقد بود: خراسان پرتاریخ‌ترین ایالت ایران است و نیشابور فراکشیده‌ترین شهر ایران. مراسم تشییع پیکر او در آبان ۱۴۰۲، از دانشگاه تهران تا ندوشن و نیشابور، یک وداع باشکوه بود. سنگ مزار ندوشن در نیشابور، حالا تابلویی است که از عشق به ایران و ادب سخن می‌گوید.
محمود رهبران با نستعلیق‌اش، اسلامی ندوشن را به آیندگان سپرد و نشان داد که وقتی خط و ادب در هم می‌آمیزند، می‌توانند فرهنگی را از گزند زمان حفظ کنند. این قصه، حکایت دو مرد است که با عشق به ایران، نامشان را در کتاب جاودانگی این سرزمین نوشتند.
