روایت دردآلود مردم از قلب بحران ریزگردها/مرگ سیستان!+فیلم
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرستان مرزی هیرمند، درست در حاشیه مرز، جایی که ایران به افغانستان می‌رسد و آفتاب سیستان بدون کمترین ملاحظه‌ای بر شانه‌های ترک‌خورده زمین می‌تابد، شهری کوچک اما مقاوم زیر بار طوفانی مداوم، برای بقا تقلا می‌کند.
هیرمند؛ این شهرستان مرزی از توابع منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان، درگیر طوفان‌هایی است که بیش از 120 روز از سال، چون پتک بر زندگی فرود می‌آید. طوفان‌هایی که نه فقط خاک، که نفس را هم از ریه‌های مردمانش ربوده‌اند.
در هیرمند، جایی که مرز نه فقط جغرافیا، که مرز بقاست، باد همچون مجازات آسمانی هر روز از راه می‌رسد. طوفان‌های 120 روزه، ماسک را بی‌فایده، پنجره‌ها را بی‌معنا و نفس‌کشیدن را به امری پرهزینه بدل کرده‌اند. اینجا مردم نمی‌دانند کدام‌شان زودتر دست از کار می‌کشد: ریه، چشم، یا امید.
.
ماسک دیگر کارساز نیست!
ساعت 11 پیش از ظهر است. مراکز بهداشتی و درمانی شهر، شلوغ‌تر از همیشه. مراجعین، از پیرمردان عصازن گرفته تا کودکان گریان در آغوش مادران، صف کشیده‌اند و پزشک عمومی مرکز درمانی می‌گوید: “بیش از 60 درصد مراجعات ما در این فصل مربوط به مشکلات تنفسی، تنگی نفس، آسم و التهاب چشمی است. گرد و خاک به ریه و چشم مردم هجوم میبرد، ماسک دیگر کارساز نیست.”
خانه‌ها در هیرمند، دیگر پناهگاه نیستند. هیچ در و پنجره‌ای آن‌قدر محکم نیست که بتواند گرد و غبار را بیرون نگه دارد. “ما حتی شب‌ها با ماسک می‌خوابیم، چون نفس کشیدن سخت است”، این را طاهره، زنی 40 ساله که سه فرزند دارد، می‌گوید و ادامه می‌دهد: “فرزند کوچکم در روزهای اخیر به دلیل تنگی نفس تا مرز خفگی رفت، دکتر گفت حمله تنفسی ناشی از گرد و خاک بوده. خانه‌مان دیگر امن نیست، طوفان هرجا هست، ما هم هستیم.”
این طوفان‌ها، تنها بلای آسمانی نیستند؛ ریزگردها که عمدتاً از بستر خشک‌شده هامون بلند می‌شوند، حامل آلودگی‌های میکروبی و فلزات سنگین‌اند. مطالعات محدودی که در دانشگاه علوم پزشکی زابل انجام شده، نشان می‌دهد غلظت ریزگردهای سیستان تا چهار برابر حد مجاز سازمان جهانی بهداشت می‌رسد. اما تجهیزات پایش و هشدار، محدود است و حتی اگر وجود داشته باشد، زندگی مردم نمی‌تواند برای چهار ماه تعطیل شود.
مردم به مهاجرت فکر می‌کنند!
در بازار محلی هیرمند، مغازه‌داران گرد و خاک را جزیی از دارایی‌شان می‌دانند. “هر روز باید قفسه‌ها را دو بار تمیز کنیم، اما باز هم انگار در وسط بیابان هستیم”، این را علی، مغازه‌دار 50 ساله می‌گوید. او معتقد است اگر طوفان‌ها ادامه پیدا کند، مجبور می‌شود مغازه‌اش را تعطیل کند. “نه مشتری می‌آید، نه هوا برای ایستادن مناسب است. بعد از 30 سال کار، دارم به مهاجرت فکر می‌کنم.”
مسئولان محلی البته تلاش‌هایی را آغاز کرده‌اند؛ از توزیع ماسک رایگان و تجهیز مراکز درمانی گرفته تا طرح‌های محدود مالچ‌پاشی و تثبیت خاک. اما با منابع فعلی نمی‌شود با طبیعت جنگید و مقابله با این بحران نیازمند عزم ملی و توجه ویژه است.
خشکی هامون حاصل سوءمدیریت، سدسازی و تغییرات اقلیمی
این در حالی است که خشک شدن تالاب هامون، اصلی‌ترین منشأ این ریزگردها، مسئله‌ای فراتر از مرزهای هیرمند است. خشکی تالاب، حاصل یک زنجیره‌ای از سوءمدیریت منابع آبی، سدسازی در بالادست رودخانه هیرمند در افغانستان و تغییرات اقلیمی است. این یعنی ریشه بحران، سیاسی و بین‌المللی نیز هست؛ اما دود آن مستقیم به چشم مردم ساده‌ای می‌رود که نه در مذاکرات دخیل‌اند، نه صدایی در رسانه‌ها دارند.
طوفان سیستان 1544 نفر را راهی بیمارستان کرد
آمارها نیز مهر تأییدی‌ست بر آنچه چشم‌ها می‌بینند و ریه‌ها تحمل می‌کنند. حسین شهدادی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم از افزایش چشمگیر مراجعات بیماران در پی وقوع طوفان‌های اخیر در منطقه سیستان خبر می‌دهد؛ طوفانی که پنج شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز را درنوردیده و نفس بسیاری را به شماره انداخته است.
به گفته او، تنها در چند روز گذشته، یک‌هزار و 544 نفر به دلیل مشکلات چشمی، قلبی و تنفسی و نیز صدمات ناشی از تصادفات مرتبط با کاهش دید افقی به مراکز درمانی منطقه مراجعه کرده‌اند. از این تعداد، یک‌هزار و 380 نفر به صورت سرپایی مداوا و 164 نفر نیازمند بستری تشخیص داده شده‌اند.
وقوع 2 تصادف زنجیره‌ای ناشی از کاهش دید
اما این پایان کار نبود. روز گذشته نیز در دو نقطه از محور زاهدان ـ زابل، در حوالی “یادمان شهدای تاسوکی”، دو سانحه زنجیره‌ای رانندگی گزارش شد؛ سوانحی که در پی هجوم شن و کاهش شدید دید رخ داده و بار دیگر هزینه‌های انسانی این بحران اقلیمی را نمایان کرد. شهدادی می‌گوید: “بلافاصله پس از اعلام حادثه، هشت دستگاه آمبولانس از نزدیک‌ترین پایگاه‌های اورژانس 115 به محل اعزام شدند.”
در جریان این حوادث، 46 نفر مصدوم شدند؛ از این میان، 7 تن به مراکز بیمارستانی منتقل، 36 نفر به شکل سرپایی درمان و 3 نفر نیز با وسایل شخصی خود را به درمانگاه رساندند. اگرچه اقدامات اورژانسی سریع انجام شد، اما این وقایع تلنگری است بر این حقیقت تلخ که طوفان نه‌فقط سلامت فردی، که امنیت عمومی را نیز تهدید می‌کند.
شدت طوفان تا جایی پیش رفته که امروز، ستاد مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان در اقدامی پیشگیرانه، فعالیت تمامی ادارات، بانک‌ها، نهادهای دولتی و بیمه‌ها در منطقه سیستان را متوقف اعلام کرد. تنها مراکز درمانی و خدمات‌رسان اجازه فعالیت یافتند؛ تصمیمی که نشان از وخامت اوضاع و نیاز فوری به چاره‌اندیشی دارد.
در این میان اما یک پرسش بی‌پاسخ می‌ماند؛ “در سرزمینی که باد، مهمان همیشگی است و خاک، درون خانه‌ها خانه کرده، زندگی چگونه باید ادامه یابد؟ آیا چشم‌هایی که امروز درگیر سوزش و التهابند، فردا خواهند توانست آینده‌ای روشن را ببینند؟” سیستان و به ویژه شهرستان هیرمند، به عنوان خط مقدم نبرد با تغییرات اقلیمی و بی‌توجهی‌های مزمن، نمادی است از آنچه فراموش شده؛ مردمی که هنوز ایستاده‌اند، اما در غبار.
انتهای پیام/
