هشدار دانشمندان: نرخ زاد و ولد فعلی نمی‌تواند از فروپاشی جمعیت انسان جلوگیری کند
دانشمندان در پژوهشی تازه هشدار می‌دهند که برای پرهیز از انقراض تدریجی جوامع انسانی در بلندمدت، نرخ باروری باید دست‌کم به ۲٫۷ فرزند برای هر زن برسد؛ عددی که به‌مراتب بالاتر از سطح جایگزینی شناخته‌شده‌ی ۲٫۱ است. این مطالعه به رهبری تاکویا اوکابه، از دانشگاه شیزوئوکا در ژاپن، انجام شده است.
نرخ ۲٫۱ تولد به ازای هر زن، برای سال‌ها به‌عنوان آستانه‌ای برای ثبات جمعیت شناخته می‌شد. اما این عدد، بسیاری از متغیرهای ناپایدار و پیش‌بینی‌ناپذیر را در نظر نمی‌گیرد. برای مثال، میزان فرزندآوری افراد، مرگ‌ومیر، نسبت تولد دختر به پسر و همچنین، این احتمال که بخشی از افراد اصلاً فرزندی نداشته باشند، همگی از عواملی هستند که می‌توانند در جمعیت‌های کوچک باعث ناپدید‌شدن کامل برخی تبارهای خانوادگی شوند.
به‌گزارش سای‌تک‌دیلی، پژوهشگران به‌منظور بررسی مسئله، از مدل‌سازی ریاضی برای شبیه‌سازی رفتار جمعیت در بازه‌های زمانی بلندمدت استفاده کردند. نتایج مدل‌ها نشان می‌دهد که وقتی نااطمینانی‌های آماری را وارد معادله کنیم، دیگر نرخ ۲٫۱ کافی نیست؛ بلکه باید حاشیه‌ی امنی در نظر گرفته شود تا جوامع بتوانند بقای خود را تضمین کنند.
بیشتر بخوانید
در بخش دیگری از مطالعه، به نسبت تولد دختران پرداخته شد. پژوهش نشان می‌دهد که در صورت برتری آماری تولد نوزادان دختر، شانس بقا و تداوم تبارهای خانوادگی افزایش پیدا می‌کند و خطر انقراض نیز کاهش می‌یابد. این پدیده، به‌ویژه در جوامع کوچک، اهمیت بیشتری دارد.
در صورت برتری آماری تولد نوزادان دختر، شانس بقا و تداوم تبارهای خانوادگی افزایش پیدا می‌کند
از منظر تکاملی، چنین الگویی جالب‌توجه است. در شرایط سختی مانند جنگ، قحطی یا آشفتگی‌های زیست‌محیطی، آمار تولد دختران معمولاً افزایش پیدا می‌کند؛ موضوعی که مدت‌هاست مورد توجه زیست‌شناسان قرار دارد. این مطالعه اکنون نشان می‌دهد که چنین سازوکاری، احتمالاً پاسخی طبیعی به تهدیدهای بقاست. با‌این‌حال، اگرچه خطر انقراض در جمعیت‌های بزرگ و مدرن قریب‌الوقوع نیست، بیشتر تبارهای خانوادگی به‌مرور از بین خواهند رفت.
هشدار دانشمندان در شرایطی مطرح می‌شود که جهان، در مسیر کاهش مستمر نرخ باروری پیش می‌رود. آمار سازمان ملل نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴، میانگین جهانی باروری به حدود ۲٫۳ فرزند برای هر زن رسیده و پیش‌بینی می‌شود که تا میانه‌ی قرن جاری، این رقم به زیر ۲٫۱ سقوط کند.
در پایان، پژوهشگران تأکید می‌کنند که اگر قرار است جمعیت، زبان‌ها، سنت‌های فرهنگی و تنوع تبارهای انسانی حفظ شود، دیگر نمی‌توان با معیارهای قدیمی به مسئله‌ی نرخ باروری نگاه کرد. یافته‌ها حتی برای برنامه‌ریزی‌های زیست‌محیطی و حفاظت از گونه‌های در معرض انقراض نیز کاربرد دارد؛ چرا که در آن موارد هم تعیین نرخ باروری مطلوب، نقشی حیاتی دارد.
دایان کارملیزا ان. کوارسما، یکی از نویسندگان مطالعه، جمع‌بندی روشنی ارائه می‌دهد: «وقتی نوسانات آماری در باروری، مرگ‌ومیر و نسبت‌های جنسیتی را لحاظ کنیم، درمی‌یابیم که برای دستیابی به پایداری واقعی، باید از سطح جایگزینی معمول فراتر برویم.»
پژوهش در نشریه PLOS One منتشر شده است.
