چرا استرس باعث دل‌درد در برخی افراد می‌شود؟
استرس تنها بر سلامت روان و احساسات ما تأثیر نمی‌گذارد، بلکه می‌تواند سلامت جسمانی‌مان را نیز تحت تأثیر قرار دهد، به‌ویژه سیستم گوارش. در اینجا هرآنچه باید درباره‌ی این ارتباط بدانید و راهکارهای مدیریت آن آورده شده است.
به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ استرس فقط احساسی زودگذر یا مسئله‌ای ذهنی نیست؛ بلکه می‌تواند به‌صورت فیزیکی نیز بروز پیدا کند، به‌خصوص در دستگاه گوارش. برای مثال، آیا تاکنون قبل از یک ارائه‌ی مهم احساس پیچش در شکم کرده‌اید یا در یک روز پرتنش دچار نفخ ناگهانی شده‌اید؟ این‌ها تصادفی نیستند. مغز و روده ارتباطی عمیق با یکدیگر دارند و استرس احساسی می‌تواند عملکرد گوارشی را به شکل‌های مختلفی تحت‌تأثیر قرار دهد.
دکتر کیران پدی، فوق‌تخصص گوارش و کبد از بیمارستان یاشودا در حیدرآباد، درباره‌ی ارتباط استرس و روده و اینکه چرا استرس مزمن می‌تواند مشکلات گوارشی ماندگار ایجاد کند، توضیح می‌دهد.
ارتباط میان استرس و سلامت روده چگونه است؟
مغز و روده از طریق آنچه به آن «محور مغز-روده» گفته می‌شود، همواره در حال ارتباط دوطرفه هستند. هنگام استرس، مغز هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین ترشح می‌کند که مستقیماً بر دستگاه گوارش اثر می‌گذارند. این موضوع می‌تواند منجر به بروز علائم گوارشی ناخوشایند مانند یبوست، نفخ، گرفتگی شکم و حتی دردهای شکمی بی‌دلیل شود.
زمانی‌که فرد دچار استرس می‌شود، بدن وارد حالت «جنگ یا گریز» می‌شود؛ حالتی که در آن خون‌رسانی به قلب و عضلات در اولویت قرار می‌گیرد و در نتیجه جریان خون به اندام‌های گوارشی کاهش می‌یابد. پیامدهای این وضعیت عبارت‌اند از:
• کند شدن فرآیند گوارش (کاهش حرکات روده)
• سفت شدن مدفوع به دلیل افزایش جذب آب در روده
• انقباضات غیرطبیعی در عضلات روده که باعث درد و نفخ می‌شود
• افزایش حساسیت روده که احساس ناراحتی را تشدید می‌کند
• اختلال در تعادل باکتری‌های مفید روده که برای هضم ضروری‌اند
چرا برخی افراد در زمان استرس بیشتر دچار دل‌درد می‌شوند؟
همه افراد به استرس واکنش یکسانی نشان نمی‌دهند. به گفته دکتر پدی، افرادی که در زمان استرس تغذیه‌ی نامناسبی دارند—مثلاً وعده غذایی را حذف می‌کنند، پرخوری می‌کنند یا خوراکی‌های ناسالم می‌خورند—بیشتر در معرض ناراحتی‌های گوارشی قرار می‌گیرند.
استرس مزمن همچنین می‌تواند میل شدید به خوردن غذاهای شیرین، کافئین‌دار، الکلی یا حتی سیگار کشیدن را افزایش دهد که همگی می‌توانند مخاط معده را تحریک کرده و فرآیند گوارش را مختل کنند.
از سوی دیگر، استرس مزمن یا حتی استرس‌های حاد می‌توانند به‌طور جدی عملکرد روده را مختل کرده و موجب بروز بیماری‌هایی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) شوند. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که استرس باعث اختلال در حساسیت روده، ترشح آنزیم‌های گوارشی و نفوذپذیری دیواره روده شود. به گفته دکتر پدی، این تغییرات موجب فعال شدن سیستم ایمنی و سیستم عصبی می‌شود.
علائم رایج سندرم روده تحریک‌پذیر ناشی از استرس عبارت‌اند از:
• اسپاسم‌های دردناک روده
• اسهال یا یبوست
• افزایش گاز و نفخ
• عدم تعادل در باکتری‌های روده
• افزایش حساسیت روده
• «روده نشت‌کننده» که ممکن است موجب التهاب شود
چگونه می‌توان مشکلات گوارشی ناشی از استرس را مدیریت کرد؟
به گفته دکتر پدی، برای مدیریت دل‌درد ناشی از استرس، تمرین ذهن‌آگاهی، مدیتیشن، ورزش منظم و تنفس عمیق بسیار مؤثر هستند. وی همچنین توصیه می‌کند که افراد رژیم غذایی خود را با شناسایی و کاهش خوراکی‌های محرک اصلاح کنند.
از دیگر راهکارهای مهم، تقسیم وعده‌های غذایی به وعده‌های کوچک و متعدد در طول روز است. وعده‌های کوچک راحت‌تر هضم می‌شوند و از ایجاد نفخ و ناراحتی جلوگیری می‌کنند. نوشیدن آب کافی نیز اهمیت زیادی دارد، چرا که به فرآیند هضم کمک می‌کند.
اگر مشکلات گوارشی فرد به‌صورت مداوم ادامه پیدا کند، ممکن است نیاز به درمان دارویی وجود داشته باشد. داروهایی مانند آنتی‌اسیدها، داروهای ضد نفخ یا داروهای ضد اسهال می‌توانند تسکین موقتی ایجاد کنند، اما قبل از مصرف هرگونه دارویی، باید با متخصص گوارش مشورت شود.
نتیجه‌گیری
سلامت روده‌ی شما رابطه‌ی نزدیکی با وضعیت روانی‌تان دارد. استرس فقط ذهن شما را درگیر نمی‌کند، بلکه می‌تواند به‌شدت بر عملکرد دستگاه گوارش نیز اثر بگذارد. با درک این ارتباط و ایجاد تغییرات آگاهانه در سبک زندگی، می‌توانید از سلامت گوارشی خود حتی در دوران پراسترس محافظت کنید. اگر علائم گوارشی‌تان ادامه‌دار شد، حتماً با متخصص گوارش مشورت کنید تا برنامه‌ی درمانی مناسبی برای‌تان تدوین شود.
