کشف دانشمندان هندی؛ درمان‌های نوین برای آلزایمر و پارکینسون
دانشمندان هندی در مؤسسه مطالعات پیشرفته در علوم و فناوری (IASST) موفق به شناسایی داروهای پپتیدومیمتیک امیدبخشی شده‌اند که ممکن است انقلابی در درمان بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون ایجاد کند.
به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ اختلالات تحلیل‌برنده عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون از جمله مهم‌ترین مشکلات بهداشتی در سراسر جهان هستند که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده و فشار زیادی بر نظام‌های سلامت وارد می‌کنند. در یک پیشرفت چشمگیر که می‌تواند آینده درمان این بیماری‌ها را تغییر دهد، تیمی از دانشمندان هندی در مؤسسه مطالعات پیشرفته در علوم و فناوری (IASST)، که نهادی مستقل تحت نظارت وزارت علوم و فناوری هند است، موفق به شناسایی ترکیبات دارویی نویدبخشی شده‌اند که ممکن است بتوانند روند آسیب‌دیدگی ناشی از این بیماری‌ها را کُند یا حتی معکوس کنند.
پشتوانه علمی این کشف
این مطالعه که به‌تازگی در مجله Drug Discovery Today منتشر شده، بر دسته‌ای از ترکیبات به‌نام پپتیدومیمتیک‌ها تمرکز دارد. این ترکیبات، مولکول‌هایی سنتزی هستند که برای تقلید ساختار و عملکرد پروتئین‌های طبیعی بدن طراحی شده‌اند، به‌ویژه نوروتروفین‌ها — پروتئین‌هایی که برای بقا، رشد و عملکرد نورون‌ها حیاتی‌اند.
سال‌هاست که نوروتروفین‌ها به‌عنوان عوامل درمانی امیدبخش برای بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی شناخته می‌شوند. با این حال، استفاده عملی از آن‌ها در پزشکی با محدودیت‌هایی مانند ناپایداری، نیمه‌عمر کوتاه و جذب ضعیف خوراکی روبه‌رو بوده است. این پروتئین‌ها به‌سرعت تجزیه می‌شوند و رساندن مؤثر آن‌ها به مغز دشوار است. در اینجا پپتیدومیمتیک‌ها به‌عنوان راه‌حلی بالقوه وارد عمل می‌شوند و می‌توانند بر این محدودیت‌ها غلبه کنند.
ویژگی منحصربه‌فرد پپتیدومیمتیک‌ها چیست؟
به گفته‌ی تیم تحقیقاتی به رهبری پروفسور «آشیش کومار موکرجی»، پپتیدومیمتیک‌ها مزایای مهمی نسبت به نوروتروفین‌های طبیعی دارند. اول اینکه این ترکیبات در بدن پایدارتر هستند و می‌توانند اثر درمانی طولانی‌تری ایجاد کنند. دوم اینکه قابلیت جذب و دسترسی زیستی آن‌ها به‌ویژه در مغز — که رساندن دارو به آن چالش‌برانگیز است — بسیار بهتر است.
یکی از برجسته‌ترین مزایا این است که پپتیدومیمتیک‌ها را می‌توان به‌طور اختصاصی برای اتصال به گیرنده‌های خاص در مغز طراحی کرد؛ این ویژگی به کاهش عوارض جانبی کمک می‌کند و آن‌ها را برای مصرف بلندمدت ایمن‌تر می‌سازد. همچنین، انعطاف‌پذیری ساختاری این ترکیبات به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا داروهای موجود را بازطراحی کنند یا نمونه‌های کاملاً جدیدی را بسازند.
هدف‌گیری ریشه‌ای بیماری
مطالعات IASST تنها به طراحی دارو محدود نشد. این تیم همچنین به بررسی مسیرهای پیام‌رسانی درون‌سلولی پرداخت که در رشد و بقای نورون‌ها نقش دارند. با درک چگونگی تعامل پپتیدومیمتیک‌ها با این مسیرها، راه‌های تازه‌ای برای توسعه داروهایی گشوده شده که نه‌تنها علائم بیماری را کاهش می‌دهند، بلکه به علت اصلی تحلیل عصبی نیز حمله می‌کنند.
این تحقیق نشان می‌دهد که داروهای پپتیدومیمتیک می‌توانند از بازسازی سلول‌های عصبی پشتیبانی کنند؛ قابلیتی که درمان‌های سنتی آلزایمر و پارکینسون معمولاً فاقد آن هستند. این تغییر رویکرد از مدیریت علائم به مداخله در علت بیماری، یک نقطه‌ی عطف مهم در پژوهش‌های مربوط به بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی به‌شمار می‌رود.
افق‌های آینده و کاربردهای گسترده‌تر
اگرچه تمرکز فعلی این پژوهش بر درمان بیماری‌های عصبی است، اما برخی از ترکیبات بررسی‌شده نشان داده‌اند که ممکن است در درمان سرطان نیز مؤثر باشند. این موضوع، انعطاف‌پذیری بالای این داروها را نشان می‌دهد و فرصت‌هایی را برای استفاده‌ی مجدد از داروها (Drug Repurposing) فراهم می‌آورد؛ امری که می‌تواند به‌طور چشمگیری زمان و هزینه‌ی توسعه دارو را کاهش دهد.
پژوهشگران بر این باورند که با ادامه‌ی تحقیقات و آزمایش‌های بالینی، پپتیدومیمتیک‌ها به‌زودی می‌توانند به بخش جدایی‌ناپذیری از درمان بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی تبدیل شوند. آن‌ها خاطرنشان کردند: «این داروها مرز جدیدی در توسعه‌ی درمان‌ها را نمایندگی می‌کنند و امیدی نو برای بیماری‌هایی به ارمغان می‌آورند که پیش‌تر درمان‌ناپذیر تصور می‌شدند.»
جمع‌بندی
هرچند هنوز برای عرضه‌ی این داروها به بازار به پژوهش‌های بیشتر و آزمایش‌های انسانی نیاز است، اما این کشف، گامی امیدوارکننده در مسیر درمان بیماری‌های عصبی به‌شمار می‌آید. برای میلیون‌ها خانواده‌ای که با بیماری‌هایی چون آلزایمر، پارکینسون و اختلالات مشابه دست‌وپنجه نرم می‌کنند، این رویکرد نوآورانه از سوی دانشمندان هندی می‌تواند آینده‌ای روشن‌تر و امیدوارکننده‌تر رقم بزند.
