راهکارهایی برای محافظت از مغز
شما فقط یک مغز دارید. اگر آن را نادیده بگیرید، با افزایش سن، خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل بیشتر می‌شود
به گزارش انتخاب و به نقل از وب ام دی؛ در دنیای امروز، توصیه‌ها و محصولات زیادی برای تقویت مغز تبلیغ می‌شوند، اما بیشتر آن‌ها پشتوانه‌ی علمی ندارند. به مناسبت ماه آگاهی درباره‌ی آلزایمر و سلامت مغز از متخصصان پرسیدیم:
کدام روش‌های تقویت مغز بیش از اندازه تبلیغ می‌شوند و باید کنار گذاشته شوند؟ و در عوض، چه راهکار مفیدی وجود دارد که اغلب نادیده گرفته می‌شود؟
از این صرف‌نظر کنید: مکمل‌های نوتروپیک (افزاینده‌ی عملکرد مغز)
نوتروپیک‌ها که اغلب با نام‌هایی چون «داروهای هوشمند»، «تقویت‌کننده‌های حافظه» یا «افزاینده‌های عملکرد مغز» عرضه می‌شوند، وعده می‌دهند که قدرت ذهنی شما را افزایش دهند.
این صنعت بسیار سودآور است: در سال ۲۰۲۲، فروش جهانی این مکمل‌ها به حدود ۹ میلیارد دلار رسید که ۴۰ درصد آن تنها از آمریکا بوده است.
اما واقعیت چیست؟
اگرچه داروهای تجویزی مانند داروهای مخصوص ADHD یا آلزایمر برای کاربردهای مشخص خود مؤثر هستند، اما درباره‌ی مکمل‌های بدون نسخه، شواهد علمی بسیار ضعیف است.
به گفته‌ی دکتر اوا فلدمن، مدیر شبکه درمان‌های نوظهور در دانشگاه میشیگان:
«بیشتر این محصولات، به دلیل استفاده از ادعاهای مبهم مثل “تقویت حافظه” یا “افزایش تمرکز”، زیر نظارت سخت‌گیرانه‌ی FDA قرار نمی‌گیرند. یعنی تولیدکنندگان مجبور نیستند اثبات کنند که مکمل‌شان واقعاً مؤثر است — حتی لازم نیست ثابت کنند چیزی که روی برچسب نوشته شده، واقعاً درون محصول وجود دارد.»
شواهد علمی چه می‌گویند؟
در بررسی‌ای که روی ۱۸ ماده‌ی رایج در مکمل‌های تقویت مغز انجام شد، هیچ مدرک قانع‌کننده‌ای برای تأثیر مواد زیر بر بهبود حافظه یافت نشد:
• آپوآکوئورین
• کوآنزیم Q10
• عصاره‌ی قهوه
• ال-تئانین
• اسیدهای چرب امگا-۳
• ویتامین‌های B6، B9 و B12
علاوه بر بی‌فایده بودن این مکمل‌ها، نبود نظارت کافی ممکن است به سلامت شما آسیب برساند.
در یک مطالعه، از میان ۱۲ مکمل مشهور «تقویت مغز»، مشخص شد:
• دو سوم‌شان حداقل یک ماده‌ی وعده‌داده‌شده را نداشتند.
• همه‌ی آن‌ها (به‌جز دو مورد)، حاوی موادی بودند که اصلاً در برچسب قید نشده بود.
پس چه باید کرد؟
دکتر اسکات اسمال، مدیر مرکز تحقیقات آلزایمر در دانشگاه کلمبیا هشدار می‌دهد:
«اولین اصل پزشکی این است که به بیمار آسیبی نرسانیم. آسیب می‌تواند هم جسمی باشد، هم مالی.
بعضی از بیماران من صدها دلار صرف خرید مکمل‌هایی می‌کنند که هیچ اثربخشی ندارند. این واقعاً ناراحت‌کننده است.»
به‌جای آن، این کار را انجام دهید: از شنوایی‌تان مراقبت کنید — و اگر لازم بود، سمعک تهیه کنید.
چرا این موضوع مهم است؟
افرادی که دچار کاهش شنوایی هستند، در مقایسه با کسانی که شنوایی طبیعی دارند، ۳۷ درصد بیشتر در معرض ابتلا به زوال عقل قرار دارند.
و هرچه مدت بیشتری کاهش شنوایی بدون درمان باقی بماند، خطر زوال عقل بالاتر می‌رود.
استفاده از سمعک می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
به گفته‌ی دکتر فلدمن:
«مغز شما از میلیاردها سلول عصبی تشکیل شده که از طریق سیگنال‌های الکتریکی و شیمیایی با هم در ارتباط‌اند.
کاهش شنوایی این ارتباط‌ها را کاهش می‌دهد — و این ارتباط برای سلامت مغز حیاتی است.»
با کاهش شنوایی، فقط در شنیدن حرف دیگران دچار مشکل نمی‌شوید — بلکه تحریکات شنوایی مفیدی که باعث فعالیت مغز می‌شوند را نیز از دست می‌دهید.
برای مثال، پژوهش‌ها نشان داده‌اند موسیقی‌دان‌ها و کوک‌کنندگان پیانو – که به‌دقت به صدا گوش می‌دهند – حجم ماده‌ی خاکستری بیشتری در مغزشان دارند.
با کاهش شنوایی، شما این مزیت را از دست می‌دهید.
علم چه می‌گوید؟
پژوهش‌های زیادی وجود دارد که ارتباط مستقیمی بین کاهش شنوایی و افزایش خطر زوال عقل نشان می‌دهد.
میزان خطر به دو عامل بستگی دارد:
1. مدت زمان کاهش شنوایی
2. شدت آن
در یک مطالعه مشخص شد که به‌ازای هر ۱۰ دسی‌بل کاهش شنوایی (مثلاً تفاوت بین گفت‌وگوی آرام و نجوا)، خطر ابتلا به زوال عقل ۱۶٪ افزایش می‌یابد.
در عمل چه باید کرد؟
اگر فکر می‌کنید دچار افت شنوایی شده‌اید:
• در اسرع وقت تست شنوایی بدهید.
• اگر سمعک برایتان تجویز شد، خرید آن را به تعویق نیندازید.
نکته‌ی مهم این است که:
مشکل اصلی، کاهش شنوایی نیست — بلکه درمان‌نکردن آن است.
در مطالعات، افرادی که از سمعک استفاده می‌کردند، کمتر دچار زوال عقل شده‌اند.
